hokej.torun.pl Przejdź do strony głównej serwisu

W roku 1926 z inicjatywy pedagoga z Seminarium Nauczycielskiego - Teofila Kandyby, powstało przy tej szkole koło sportowe. Działalność koła skupiała się na sekcjach: gier sportowych, lekkoatletycznej, sekcji sportów wodnych oraz sekcji sportów zimowych. Sekcja hokejowa Seminaryjnego Klubu Sportowego Toruń zainicjowana została w ramach sekcji sportów zimowych już w 1927 r. W tym czasie drużyna hokejowa rozegrała, wiele spotkań towarzyskich, uczestnicząc także w rywalizacji o tytuł Mistrza Pomorza. W sezonie 1927/28 drużyna ta uznawana była za drugą po TKS-ie hokejową „siłę” Torunia. Co prawda, po spotkaniu rozegranym 5 lutego 1928 r. zeszła ona z lodowiska pokonana (4:0) przez renomowany zespół TKS, ale końcowy wynik należy uznać za bardzo korzystny dla drużyny szkolnej. Dobrze rozwijającą się sekcję kilka lat później spotkały jednak nietypowe problemy organizacyjne. Okólnik Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z roku 1930 zabraniający udziału młodzieży szkół średnich w klubach pozaszkolnych, oraz uczestnictwa w zawodach z zespołami nie szkolnymi, ograniczył działalność sekcji SKS Toruń. Seminaryjnym i gimnazjalnym zespołom pozostała już tylko rywalizacja z takimi samymi drużynami: Torunia, Lubawy, Grudziądza czy Bydgoszczy. Do najbardziej znanych hokeistów o rodowodzie „seminaryjnym” należeli m.in.: Spychalski, Menke i Nagel.

Podobnie jak w Seminarium Nauczycielskim, również w Gimnazjum Męskim w Toruniu, uczniowie szkoły uprawiali  sport w sekcjach: gier sportowych, lekkoatletycznej, sportów wodnych oraz sekcji sportów zimowych. Powstała drużyna hokejowa działała również od   1927 r. W sezonie 1927/28 zespół reprezentujący Gimnazjalny Klub Sportowy Toruń tworzyli: bramkarz Braun, obrońcy: Zielke, Tomczyński oraz napastnicy: Aleksander i Czesław Dubowscy oraz Basiński (2). Ciekawym faktem tego okresu był zapis wewnętrznych regulaminów szkolnych zabraniających uczniom Gimnazjum (od 1930 roku) występowania w drużynach innych klubów. Postanowień tych przestrzegano niezwykle rygorystycznie, czego doświadczyć mógł na własnej skórze jeden z uczniów, relegowany dyscyplinarnie ze szkoły kilka miesięcy przed maturą (3). Podobnie jak w klubie seminaryjnym, hokeiści gimnazjum, już jako absolwenci, zasilali w późniejszym czasie inne działające w Toruniu i nie tylko, seniorskie drużyny hokejowe. Z sekcji hokejowej GKS Toruń, oprócz wspomnianych wcześniej zawodników, wywodzili się ponadto Dolewski oraz Stapf, grający później w TKSZ Toruń i AZS Poznań.

Niestety poza informacją, że Amatorski Klub Sportowy działał pod koniec lat dwudziestych, brak jest szerszych przekazów źródłowych dotyczących hokejowej działalności tego klubu. Wiadomo jednak, że posiadał on sekcję hokejową, która pod koniec 1929 roku w wyniku fuzji klubów, weszła prawdopodobnie w skład powstałego właśnie WAKS Gryf Toruń (4).

17 grudnia 1931 r., zebrali się w Dworze Artusa byli członkowie sekcji hokejowej TKS i na swoim pierwszym zebraniu organizacyjnym powołali do życia, wzorem innych wcześniej zlikwidowanych sekcji, Toruński Klub Sportów Zimowych. Zamiarem założycieli nowego klubu było skupienie w jednym miejscu wszystkich dyscyplin, które miały związek z lodem, a więc: jazdy figurowej, jazdy szybkiej na lodzie oraz oczywiście hokeja. Wyrażano przy tym nadzieję, że skoordynowane działanie będzie miało większy wpływ na wzrost poziomu tych dyscyplin w Toruniu. W TKSZ znaleźli się praktycznie wszyscy ci, którzy dali początek toruńskiemu hokejowi i przyczynili się do jego sukcesów. Funkcję trenera a zarazem kierownika drużyny powierzono Romanowi Szczerbowskiemu, znakomitemu zawodnikowi, działaczowi hokejowemu, wielokrotnemu prezesowi Pomorskiego Okręgowego Związku Hokeja na Lodzie. Oprócz starszych, zasłużonych nazwisk jak: bracia Jan i Brunon Suchoccy, Józef Stogowski, Zębik, Adolf Gumowski, Henryk Buza czy Falkowski, pojawiło się też paru hokeistów młodszej generacji, takich jak: bramkarze Sadowski, Jacek Kowalski, Wiktor Trenk, obrońca Dolewski czy napastnicy Dubowski, Osmański, Nagel, Gwóźdź, Menke i Żydowicz. Początki klubu były trudne, ale z optymizmem patrzono w przyszłość. TKSZ był znowu, jak kiedyś TKS, najlepszą drużyną w regionie, zdobywając co roku tytuł Mistrza Pomorza. Niestety nie wiodło mu się już tak dobrze w walkach eliminacyjnych o finał Mistrzostw Polski, gdzie kolejno przegrywał rywalizację z zespołami z Poznania i Łodzi. Sekcja ta posiadała w tym czasie dwie kompletnie wyposażone drużyny hokejowe, a podkreślić należy, że w skład jednej drużyny reprezentacyjnej zaliczano aż 17 zawodników. W tym samym czasie działacze klubu planowali także utworzenie, w celach szkoleniowych, specjalnej grupy skupiającej dzieci w wieku 12-16 lat. Opiekę nad nią miał sprawować doświadczony hokeista, jeden z założycieli pierwszej historycznej drużyny TKS - Falkowski.

W 1935 r. po niezbyt długiej działalności, uwieńczonej kolejnymi tytułami Mistrza Pomorza, kończy swój żywot Toruński Klub Sportów Zimowych. Sekcja hokejowa po raz kolejny zmuszona była szukania nowych, opiekuńczych skrzydeł. Jeszcze w tym samym roku rozpoczyna ona kolejny etap swojej działalności w szeregach Związku Strzeleckiego. Nic nie wskazywało jednak wówczas, że będzie to wyjątkowo krótka (jedynie roczna) współpraca. W sezonie 1935/36 drużyna KS Strzelec, oparta na hokeistach pamiętających jeszcze czasy TKS, wciąż należała do najlepszych w regionie. Warto może wspomnieć, że w rozegranym w Toruniu pod koniec grudnia 1935 r. turnieju o Puchar wojewody Lamota, drużyna hokejowa KS Strzelec zajęła pierwsze miejsce, a w rozgrywkach o Mistrzostwo Pomorza po raz kolejny zdobyła miano najlepszej drużyny w regionie. W grudniu 1936 roku jak donosił komunikat Miejskiego Komitetu WF (Wychowania Fizycznego) i PW (Przysposobienia Wojskowego) w Toruniu, KS Strzelec likwiduje wszystkie sekcje, w tym również hokejową, pozostawiając w klubie jedynie zespół piłki nożnej. W związku z tym, aby nie dopuścić do kolejnego rozbicia i rozproszenia mistrzowskiej drużyny hokejowej, została ona przejęta przez WKS Gryf Toruń.

WKS Gryf Toruń powstał 16 sierpnia 1921 r. przy toruńskim garnizonie wojskowym jako Wojskowe Koło Sportowe, którego celem było skupienie w jednej organizacji wszystkich żołnierzy uprawiających sport. W kole tym, kierowanym przez mjr Jezierskiego, działały sekcje: piłkarska, gimnastyczna, lekkoatletyczna, bokserska, szermierki, tenisowa, sportów wodnych, strzelecka i kręglarska (5). 21 grudnia 1929 r. dochodzi do kolejnych zmian. Dotychczasowy WKS Gryf Toruń po fuzji z Amatorskim KS Toruń, zmienia nazwę i staje się Wojskowo - Amatorskim Klubem Sportowym Gryf Toruń. Dokładnie rok po przeprowadzonej fuzji WAKS Gryf Toruń łączy się z klubem TKS 29. Dotychczasowy WAKS zmienia po raz kolejny nazwę, stając się WCZS Gryf Toruń. W klubie obok wielu innych działających już sekcji powstaje dodatkowo sekcja pływacka oraz sekcja sportów zimowych. W jej skład wchodziły wówczas: sekcja hokejowa, łyżwiarska i narciarska. Gryf Toruń, stał się w tym czasie jednym z największych klubów sportowych zarówno w Toruniu jak i na Pomorzu.

Choć o hokeju w WCZS Gryf Toruń mówi się szerzej, dopiero przy okazji utworzenia w grudniu 1931 r. sekcji hokejowej (pod kierownictwem Adama Grendy), to pamiętać należy o epizodzie AKS-u, związanym z fuzją obu klubów w 1929 r. O wcześniejszych działaniach hokejowych w Gryfie świadczą doniesienia prasowe, relacjonujące np. przebieg meczu TKS Toruń - WAKS Gryf (4:3). W kolejnych latach sekcja hokejowa Gryfa wzmacnia się w miarę wzrastających kłopotów TKS, a później TKSZ. W roku 1936 gdy została zlikwidowana sekcja hokejowa KS Strzelec Toruń, przejmuje ją Gryf, by w następstwie takiego wzmocnienia zdobyć w sezonie 1936/37 tytuł Mistrza Pomorza. W eliminacjach do mistrzostw Polski w styczniu 1937 r. przeciwnikiem Gryfa był sąsiad zza miedzy - AZS Poznań. Gryf po dobrych i emocjonujących spotkaniach nie zdołał jednak pokonać zespołu poznańskiego, ulegając w Toruniu 2:4 (1:2; 0:0; 1:2) i w rewanżu w Poznaniu 4:0 (3:0; 0:0; 1:0). Zespół toruński wystąpił w zestawieniu: Wiktor Trenk, Alfons Dolewski, Garstecki, Kazimierz Osmański, Alfons Głowiński, Karaśkiewicz.

Niejako równolegle, w maju roku 1930 z inicjatywy ówczesnego ministra komunikacji Alfonsa Kühna utworzono w Toruniu ognisko Kolejowego Przysposobienia Wojskowego obejmujące swoim działaniem cały ówczesny kolejowy Toruń. Kierownictwo nad ogniskiem objął urzędnik kolejowy p. Eustach, pod którego energicznym zarządem stało się ono wkrótce mocnym ośrodkiem sportowym, zrzeszającym ok. 1000 członków. W październiku 1933 r. Toruń stał się siedzibą przeniesionej z Gdańska Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowej. Zaowocowało to powstaniem w Toruniu drugiego ogniska Kolejowego Przysposobienia Wojskowego (KPW II),  skupiającego pracowników tejże dyrekcji. W pierwszym kwartale 1935 r. doszło do połączenia KWP I, którym kierował Klemens Felchnerowski, z KPW II kierowanym przez Nikodema Nowaka, co w konsekwencji spowodowało utworzenie klubu sportowego pod nazwą KS KPW Pomorzanin. Prezesem nowopowstałego klubu wybrano Jana Brzezińskiego, który funkcję tą sprawował aż do 1939 r. W stosunkowo krótkim czasie stał się Pomorzanin największym i najaktywniej działającym klubem sportowym Torunia i Pomorza. W roku 1939 w klubie działało 17 sekcji sportowych, w tym zrzeszona w PZHL sekcja hokejowa. W okresie przedwojennym hokeiści Pomorzanina nie odegrali jednak znaczącej roli w rozgrywkach ogólnopolskich. W tym czasie drużynę hokejową tworzyli: Nagel, Zieliński, Sierociński, Kowalski, Hulanicki, Szwiec. Ponadto, w chwili rozpadu sekcji hokejowej WCZS Gryf, większość jej zawodników zasiliła zespół Pomorzanina. Wzmocnienie drużyny hokejowej: Trenkiem, Garsteckim, Osmańskim, Głowińskim, Hejnowiczem i paru jeszcze innymi zawodnikami było na tyle istotne, że w sezonie 1937/38 „Kolejarze” sięgnęli po hokejowe wicemistrzostwo, a w sezonie 1938/39 po mistrzostwo Pomorza.

O działalności sekcji hokejowej w klubie Wodomierz Toruń nie wiadomo niestety zbyt wiele Powstał on jako ostatni (przed II wojną światową) najprawdopodobniej w pod koniec roku 1938, a świadczyć o tym może pośrednio, brak jego nazwy w wykazie sekcji hokejowych zarejestrowanych w PZHL do dnia 29 maja 1938 r. Być może działał on jako niezarejestrowany klub robotniczy bądź fabryczny. Jest to jednak stosunkowo mało prawdopodobne, gdyż zespoły zrzeszone w PZHL obowiązywał zakaz gry z zespołami spoza związku. Sekcję tą zorganizowano przy Polskiej Fabryce Wodomierzy i Gazomierzy „Gazomierz” S. A. w Toruniu (6). Z nazwisk zawodników reprezentujących ten klub wymienić można jedynie: bramkarza Styglińskiego oraz grającego w obronie Karasia (7), występującego jeszcze niedawno w Gryfie Toruń.

Fotografie pochodzą z rodzinnych archiwów Kazimierza Osmańskiego i Wiktora Trenka. Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone.

1) Historię przedwojennych toruńskich klubów i sekcji hokejowych zebrał w niepublikowanym opracowaniu Wiesław „Tryton” Winiarski.
2) Wymieniona drużyna gimnazjalna rozegrała wówczas szereg spotkań hokejowych, uczestnicząc między innymi w Mistrzostwach Pomorza, mając w nich za rywali nie tylko zespoły szkolne ale również takie jak TKS czy BTW Bydgoszcz. Występując w tych rozgrywkach hokejowy zespół GKS Toruń, 27 grudnia 1927 r., wysoko, bo aż 9:0 poległ z bezkonkurencyjną wówczas na Pomorzu drużyną TKS Toruń. Ta sama drużyna gimnazjalistów, 29 stycznia 1928 r. pokonała wysoko w Toruniu (aż 10:1) hokeistów BTW Bydgoszcz. W spotkaniu tym Dubowski I sam zdobył dla gimnazjalnych barw 8 bramek.
3) Informacja ustna od Stanimira Rypyścia, absolwenta Gimnazjum Miejskiego w Toruniu.
4) O tym, że AKS istniał wcześniej świadczy notka prasowa ze Słowa Pomorskiego, z której wynika, że 15 lutego 1929 r. odbył się w Toruniu towarzyski mecz hokejowy pomiędzy TKS Toruń - AKS Toruń. Spotkanie zakończone wynikiem 11:0 sędziował p. Goncarzewicz
5) 22 lipca 1922 r. koło zostało przekształcone w Wojskowy Klub Sportowy Toruń. Funkcję prezesa nowego klubu objął gen. Zemanek. W roku następnym dochodzi do kolejnych przemian. Z chwilą przeniesienia z Grudziądza do Torunia 12 DOK (w roku 1923) zostaje zlikwidowany działający do tej pory w Grudziądzu, Klub Sportowy Gryf, a jego nazwa przypisana zostaje do WKS Toruń. Kolejnym prezesem zostaje płk Grabowski, a klub po reorganizacji tworzy od początku swoje struktury, zaczynając od sekcji piłki nożnej i szermierki. W roku 1929 r., częściowo zreorganizowany WKS Gryf prowadził już działalność w 9 sekcjach.
6) Spośród niewielu informacji dotyczących tego klubu, odnaleziona została notatka o meczu hokeja na lodzie rozegranym w dniu 18 grudnia 1938 r. pomiędzy drużynami KPW Pomorzanin - Wodomierz Toruń. Mecz odbył się na tzw. Ogródkach Jordanowskich (lodowisko KPW Pomorzanin) i zakończył się wynikiem 2:2. Najlepszymi zawodnikami w Wodomierzu wybrano bramkarza Styglińskiego oraz grającego w obronie Karasia, występującego jeszcze niedawno w Gryfie Toruń. Pomorzanin wystąpił bez bramkarza, którego z konieczności zastąpił zawodnik z pola. Obie drużyny pojawiły się w tym dniu na lodzie, po raz pierwszy w sezonie.
7) Być może chodzi w tym przypadku o znanego toruńskiego zawodnika Karaśkiewicza, popularnie nazywanego „Karasiem”?